INFORMACJE DOTYCZACE PODSTAWOWYCH PRZEPISÓW I ZASAD ZWIĄZANYCH Z REALIZACJĄ WYMAGAŃ DOTYCZĄCYCH UZYSKIWANIA KWALIFIKACJI ZWIĄZANYCH Z OBSŁUGĄ URZĄDZEŃ ENERGETYCZNYCH
1. Przepisy ustalające konieczność posiadania świadectwa kwalifikacyjnego
Świadectwo Kwalifikacyjne jest jedynym dokumentem zezwalającym na wykonywanie prac związanych z eksploatacją i dozorem urządzeń energetycznych, zgodnie z podanymi poniżej zasadami. Dopuszczenie pracownika nieposiadającego takich uprawnień lub wydanie polecenia wykonywania pracy przy urządzeniach energetycznych, przy których wymagane jest posiadanie świadectwa, jest ciężkim naruszeniem przepisów ustaw: kodeksu pracy, prawa energetycznego oraz wydanych na ich podstawie rozporządzeń i zarządzeń i podlega sankcjom karnym.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne:
Art. 54.1. Osoby zajmujące się eksploatacją sieci oraz urządzeń i instalacji określonych w przepisach, o których mowa w ust. 6, obowiązane są posiadać kwalifikacje potwierdzone świadectwem wydanym przez komisje kwalifikacyjne.
Art. 54.2. Zabrania się zatrudniania przy samodzielnej eksploatacji sieci oraz urządzeń i instalacji określonych w przepisach, o których mowa w ust. 6, osób bez kwalifikacji, o których mowa w ust. 1.
Art. 56.1. Karze pieniężnej podlega ten, kto:
[…pkt. 1-8..];
9) zatrudnia osoby bez wymaganych ustawą kwalifikacji;
- Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy
Art.237³ §1 Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności […]
Art.283 §1. „Kto, będąc odpowiedzialny za stan bezpieczeństwa i higieny pracy albo kierując pracownikami lub innymi osobami fizycznymi, nie przestrzega przepisów lub zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, podlega karze grzywny od 100 zł do 30000 zł.”
- Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 28 marca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych (Dz. U z 2013 r., poz. 492)
§6. „Prace eksploatacyjne [przyp. dotyczy prac przy urządzeniach, instalacjach, sieciach energetycznych określonych w załączniku nr 1 do Rozporządzenia Ministra Gospodarki Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci. (Dz. U. Nr 89, poz. 828) ] mogą wykonywać wyłącznie osoby uprawnione i upoważnione(*).”
- osoba uprawniona – osobę posiadającą kwalifikacje uzyskane na podstawie przepisów prawa energetycznego;
- osoba upoważniona – osobę wyznaczoną przez prowadzącego eksploatację do wykonywania określonych czynności lub prac eksploatacyjnych.
- urządzenia energetyczne to urządzenia, instalacje i sieci, w rozumieniu, stosowane w technicznych procesach wytwarzania, przetwarzania, przesyłania, dystrybucji, magazynowania oraz użytkowania paliw lub energii
- prowadzący eksploatację – jednostkę organizacyjną, osobę prawną lub osobę fizyczną, zajmującą się eksploatacją własnych lub powierzonych jej, na podstawie zawartej umowy, urządzeń energetycznych;
2. Wymagania i odstępstwa
Większości prac eksploatacyjnych przy urządzeniach, instalacjach i sieciach elektroenergetycznych, muszą być wykonywane przez osoby które posiadają odpowiednie kwalifikacje zawodowe. Rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci, podaje szczegółowo: rodzaje prac, stanowisk oraz urządzeń, instalacji i sieci elektroenergetycznych, przy których eksploatacji jest wymagane posiadanie kwalifikacji oraz zakres wymaganej wiedzy niezbędnej do uzyskania ich potwierdzenia
Przepisów tego rozporządzenia nie stosuje się do osób:
1. zajmujących się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci:
- w zakładach górniczych – w zakresie uregulowanym przepisami prawa geologicznego i górniczego,
- związanych z ruchem drogowym, lotniczym, żegluga śródlądowa i morska –
w zakresie uregulowanym w przepisach prawa o ruchu drogowym, prawa lotniczego, o żegludze śródlądowej oraz w przepisach Kodeksu morskiego
2. będących obywatelami państw członkowskich Unii Europejskiej, które nabyły w tych państwach wymagane kwalifikacje w zakresie eksploatacji urządzeń, instalacji i sieci i uzyskały ich potwierdzenie stosownie do przepisów ustawy z dnia 26 kwietnia 2001 r. o zasadach uznawania nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej kwalifikacji do wykonywania zawodów regulowanych (Dz. U. Nr 87,poz.954 oraz z 2002 r. Nr 71,poz.655).
3. Nie wymaga się również potwierdzenia posiadania kwalifikacji w zakresie obsługi urządzeń i instalacji u użytkowników eksploatujących:
- urządzenia elektryczne o napięciu nie wyższym niż 1 kV i mocy znamionowej nie wyższej niż 20 kW, jeżeli w dokumentacji urządzenia określono zasady jego obsługi.
- urządzenia lub instalacje cieplne o mocy zainstalowanej nie wyższej niż 50 kW.
3. Zakres prac i czynności wymagających posiadania uprawnień kwalifikacyjnych
Uprawnienia kwalifikacyjne zostały zaszeregowane do poszczególnych grup i zawierają się w punktach, w zależności od czynności wykonywanych przez pracowników i rodzaju urządzeń, na których są one wykonywane. Właściwy dobór uprawnień polega na analizie wykonywanych przez pracownika czynności (eksploatacja, dozór, obsługa, remont, itp.) oraz kategoryzacji urządzenia, na którym te czynności są prowadzone.
Eksploatacja urządzeń elektroenergetycznych polega na prowadzeniu ruchu tych urządzeń:
- uruchomienie urządzeń,
- obsługa urządzenia w czasie jego pracy,
- zatrzymanie urządzenia w czasie normalnej pracy lub w stanie awaryjnym
- prowadzenie systematycznych zapisów ruchowych.
Na stanowisku dozoru uprawniony i upoważniony pracownik jest odpowiedzialny za prawidłową eksploatację tych urządzeń przez podległych pracowników, właściwą organizację stanowiska pracy w zakresie technologii i bezpieczeństwa, utrzymywaniu urządzeń w należytym stanie technicznym, co oznacza ogół prac w celu zapewnienia ich prawidłowej pracy oraz bezpieczeństwa obsługi i otoczenia. Do prac zaliczamy:
- oględziny,
- przeglądy,
- prace kontrolno-pomiarowe w celu umożliwienia oceny stanu technicznego urządzenia.
Eksploatacją i dozorem urządzeń, instalacji i sieci energetycznych mogą zajmować się osoby, które spełniają wymagania kwalifikacyjne dla następujących rodzajów prac i stanowisk pracy:
1. eksploatacji – do których zalicza się stanowiska osób wykonujących prace:
- obsługi: wszystkie czynności mające wpływ na zmiany parametrów pracy obsługiwanych urządzeń, instalacji i sieci z zachowaniem zasad bezpieczeństwa i wymagań ochrony środowiska
- konserwacji: prace związane z zabezpieczeniem i utrzymaniem należytego stanu technicznego urządzeń, instalacji i sieci
- remontów: prace związanych z usuwaniem usterek, uszkodzeń oraz remontami urządzeń, instalacji i sieci w celu doprowadzenia ich do wymaganego stanu technicznego
- montażu: wszystkie czynności niezbędne do instalowania i przyłączania urządzeń instalacji i sieci
- kontrolno-pomiarowym; czynności niezbędne do dokonania oceny stanu technicznego, parametrów eksploatacyjnych, jakości regulacji i sprawności energetycznej urządzeń, instalacji i sieci
2. dozoru – do których zalicza się stanowiska osób kierujących czynnościami osób wykonujących prace w zakresie określonym w pkt.1. oraz stanowiska pracowników technicznych sprawujących nadzór nad eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci.
3. Rodzaj urządzeń, instalacji i sieci, przy których eksploatacji jest wymagane posiadanie kwalifikacji
załącznik Nr 1 do Rozporządzenia Ministra Gospodarki Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci. (Dz. U. Nr 89, poz. 828)
Grupa 1. Urządzenia, instalacje i sieci elektroenergetyczne wytwarzające, przetwarzające, przesyłające i zużywające energię elektryczną:
1) urządzenia prądotwórcze przyłączone do krajowej sieci elektroenergetycznej bez względu na wysokość napięcia znamionowego;
2) urządzenia, instalacje i sieci elektroenergetyczne o napięciu nie wyższym niż 1 kV;
3) urządzenia, instalacje i sieci o napięciu znamionowym powyżej 1 kV;
4) zespoły prądotwórcze o mocy powyżej 50 kW;
5) urządzenia elektrotermiczne;
6) urządzenia do elektrolizy;
7) sieci elektrycznego oświetlenia ulicznego;
8)elektryczna sieć trakcyjna;
9) elektryczne urządzenia w wykonaniu przeciwwybuchowym;
10) aparatura kontrolno-pomiarowa oraz urządzenia i instalacje automatycznej regulacji; sterowania i zabezpieczeń urządzeń i instalacji wymienionych w pkt 1-9;
Grupa 2. Urządzenia wytwarzające, przetwarzające, przesyłające i zużywające ciepło oraz inne urządzenia energetyczne:
1) kotły parowe oraz wodne na paliwa stałe, płynne i gazowe, o mocy powyżej 50 kW, wraz z urządzeniami pomocniczymi;
2) sieci i instalacje cieplne wraz z urządzeniami pomocniczymi, o przesyle ciepła powyżej 50 kW;
3) turbiny parowe oraz wodne o mocy powyżej 50 kW, wraz z urządzeniami pomocniczymi;
4) przemysłowe urządzenia odbiorcze pary i gorącej wody, o mocy powyżej 50 kW;
5) urządzenia wentylacji, klimatyzacji i chłodnicze, o mocy powyżej 50 kW;
6) pompy, ssawy, wentylatory i dmuchawy, o mocy powyżej 50 kW;
7) sprężarki o mocy powyżej 20 kW oraz instalacje sprężonego powietrza i gazów technicznych;
8) urządzenia do składowania, magazynowania i rozładunku paliw, o pojemności składowania odpowiadającej masie ponad 100 Mg;
9) piece przemysłowe o mocy powyżej 50 kW;
10) aparatura kontrolno-pomiarowa i urządzenia automatycznej regulacji do urządzeń i instalacji wymienionych w pkt 1-9;
Grupa 3. Urządzenia, instalacje i sieci gazowe wytwarzające, przetwarzające, przesyłające, magazynujące i zużywające paliwa gazowe:
1) urządzenia do produkcji paliw gazowych, generatory gazu;
2) urządzenia do przetwarzania i uzdatniania paliw gazowych, rozkładnie paliw gazowych, urządzenia przeróbki gazu ziemnego, oczyszczalnie gazu, rozprężalnie i rozlewnie gazu płynnego, odazotownie, mieszalnie;
3) urządzenia do magazynowania paliw gazowych;
4) sieci gazowe przesyłowe o ciśnieniu nie wyższym niż 0,5 MPa (gazociągi i punkty redukcyjne, stacje gazowe);
5) sieci gazowe rozdzielcze o ciśnieniu powyżej 0,5 MPa (gazociągi, stacje gazowe, tłocznie gazu);
6) urządzenia i instalacje gazowe o ciśnieniu nie wyższym niż 5 kPa;
7) urządzenia i instalacje gazowe o ciśnieniu powyżej 5 kPa;
8) przemysłowe odbiorniki paliw gazowych o mocy powyżej 50 kW;
9) turbiny gazowe;
10) aparatura kontrolno-pomiarowa, urządzenia sterowania do sieci, urządzeń i instalacji wymienionych w pkt 1-9.
4. Zasady sprawdzania kwalifikacji. Egzamin
Sprawdzenie kwalifikacji posiadanych przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci przeprowadzają komisje kwalifikacyjne na wniosek tych osób albo na wniosek pracodawcy zatrudniającego te osoby.
Wniosek, o którym mowa zawiera (*):
1) imię i nazwisko osoby ubiegającej się o sprawdzenie posiadanych kwalifikacji;
2) datę i miejsce urodzenia;
3) numer PESEL albo rodzaj i numer dokumentu tożsamości obcokrajowca;
4) adres miejsca zamieszkania;
5) informacje dotyczące:
a)wykształcenia,
b) przebiegu pracy zawodowej,
c) wykonywanego zawodu,
d) rodzaju i zakresu wnioskowanych uprawnień,
6) nazwę i adres pracodawcy/ firmy
Do wniosku, o którym mowa, należy dołączyć:
1) wykaz posiadanych świadectw kwalifikacyjnych;
2) potwierdzenie uiszczenia opłaty, o której mowa w art.54 ust.4 ustawy z dnia
10 kwietnia 1997 r.-Prawo energetyczne, zwanej dalej „opłatą”.
(*) uwaga
Formularz wniosku jest do pobrania w zakładce „wnioski-formularze”. Wniosek drukuje się obustronnie na jednej karcie. Wnioskujący wypełnia tylko jedną stronę (tytułowa z danymi określonymi powyżej). Strona druga (zakres , wynik egzaminu itd.)wypełniana jest przez egzaminującego bezpośrednio przed egzaminem.
Sprawdzenia posiadania kwalifikacji dokonuje komisja kwalifikacyjna, zwana dalej „Komisją”, w drodze organizowanego przez nią egzaminu.
Egzamin przeprowadza zespół egzaminacyjny, zwany dalej „zespołem”, złożonym
z co najmniej z trzech osób, wyznaczonych przez przewodniczącego Komisji.
Egzamin jest ustny i powinien wykazać wiedzę kandydata w zakresie, o którym mowa jak wyżej. Szczegółową tematykę egzaminu ustala Komisja i powiadamia pisemnie osoby ubiegające się o potwierdzenie kwalifikacji, co najmniej 14 dni przed wyznaczoną datą egzaminu.
Wynik egzaminu określa się´ jako „pozytywny ”lub „negatywny ”. O wyniku egzaminu członkowie zespołu rozstrzygają większością głosów. W przypadku równej liczby głosów rozstrzyga głos przewodniczącego zespołu.
Z przebiegu egzaminu sporządza się protokół, w którym stwierdza się wynik egzaminu, protokół podpisują przewodniczący i członkowie zespołu.
Za właściwe przygotowanie egzaminów jest odpowiedzialny przewodniczący Komisji,
a za prawidłowy przebieg egzaminu – przewodniczący zespołu.
Na podstawie pozytywnego wyniku egzaminu Komisja, w terminie 14 dni od dnia egzaminu, wydaje świadectwo kwalifikacyjne według wzoru stanowiącego załącznik nr 2 do rozporządzenia.
W razie negatywnego wyniku egzaminu osoba zainteresowana może ponownie przystąpić do egzaminu, po złożeniu wniosku oraz uiszczeniu opłaty w terminie uzgodnionym z Przewodniczącym komisji
Przewodniczący Komisji, po wydaniu świadectwa kwalifikacyjnego lub zawiadomieniu osoby zainteresowanej o negatywnym wyniku egzaminu, przekazuje niezwłocznie kierownikowi jednostki organizacyjnej, przy której powołano Komisję, dokumentację przeprowadzonego egzaminu.
Jeżeli osoba zainteresowana nie przystąpiła do egzaminu z przyczyn od niej niezależnych, przewodniczący Komisji, na wniosek tej osoby, wyznacza następny termin egzaminu lub zarządza zwrot opłaty.
Opłaty są pobierane w wysokości 10% minimalnego wynagrodzenia za pracę pracowników, obowiązującego w dniu złożenia wniosku, o którym mowa. W 2015 r. jest to suma 175,00 zł.
PODSTAWOWE AKTY PRAWNE REGULUJĄCE ZASADY BEZPIECZEŃSTWA, ORGANIZACJI PRAC, WYMAGAŃ KWALIFIKACYJNYCH PRZY URZĄDZENIACH ENERGETYCZNYCH
1) Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. nr 21, poz. 94 ze zm.),
2) Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650, ze zm.),
3) Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 28 marca 2013 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy urządzeniach energetycznych (Dz. U z 2013 r., poz. 492)
4) Ustawa z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne. (Dz. U. z 2012, poz. 1059 z późn. zm)
5) Rozporządzenie Ministra Gospodarki Pracy i Polityki Społecznej z dnia 28 kwietnia 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad stwierdzania posiadania kwalifikacji przez osoby zajmujące się eksploatacją urządzeń, instalacji i sieci. (Dz. U. Nr 89, poz. 828)
6) Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz. U Nr 75, poz. 690, ze zmianą w: Dz. U. z 2012, poz. 1289)
7) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 7 grudnia 2012 r. w sprawie rodzajów urządzeń technicznych podlegających dozorowi technicznemu (Dz. U Nr 0, poz. 1468)